Staatssecretaris Dennis Wiersma heeft afgelopen week in Kassa aangekondigd dat het kabinet begin 2022 een landelijk meldpunt wil realiseren tegen online kinderarbeid. Mensen kunnen bij dit meldpunt terecht op het moment dat ze vermoeden dat een kind (te) veel wordt ingezet als vlogger of influencer met commerciële doeleinden. Er is niet alleen veel te doen rondom de jonge influencers die een eigen kanaal hebben opgericht, maar ook rondom mom-influencers. Mom-influencers betrekken hun kind(eren) in de vlogs op YouTube of via berichten op bijvoorbeeld Instagram. Hoe zit dit vanuit familierechtelijk oogpunt wanneer gescheiden ouders verschillend denken over social influencen?
In Nederland zijn er steeds meer jonge kinderen die geld verdienen als influencer. Zij hebben een eigen socialmediakanaal opgericht met soms (vele) duizenden volgers. Kinderen kunnen ook op een indirecte manier actief zijn op social media, namelijk via de zogenoemde mom-influencers. Mom-influencers geven een inkijk in het gezinsleven en alles wat daarbij komt kijken, van kleding en voeding tot aan educatieve tips. De kinderen komen vervolgens in beeld bij de mommy-vlogs, of bijvoorbeeld via Instagram. Naast mom-influencers zijn ook dad-influencers populair.
Ruziënde ouders
In dit artikel ga ik niet nader in op het landelijk meldpunt, maar dit nieuws vormt voor mij wel de aanleiding om stil te staan bij een tweetal situaties waarin ouders van mening kunnen verschillen. Enerzijds kun je namelijk de situatie krijgen dat een van de ouders het niet eens is met de keuze van de andere ouder om vlogs of foto’s van de kinderen voor commerciële doeleinden te plaatsen op social media.
Anderzijds is het te voorzien dat een van de ouders niet achter de keuze staat van het minderjarige kind om influencer te zijn. In dit artikel sta ik stil bij beide situaties. Ik bespreek eerst de kwestie rondom de mom-influencer, waarna ik nog iets opmerk over de jonge influencer.
Gezamenlijk over beslissen
Indien ouders gezamenlijk gezag hebben over hun kind(eren), moeten zij samen beslissen over de vraag of beeldmateriaal van de kinderen voor commerciële doeleinden door (een van de) ouders op social media mag worden geplaatst.
Indien een van de ouders niet wil dat het kind te zien is in de vlogs of op Instagram van bijvoorbeeld de mom-influencer, dan is het mogelijk dat dit wordt verboden door de rechter. In 2018 heeft zo’n kwestie zich voorgedaan bij de rechtbank Den Haag.
Rechtbank Den Haag
In deze zaak verdient de vrouw de kost als professioneel vlogger, maar de man wil niet dat de kinderen te zien of te horen zijn in de vlogs van de vrouw. De man verzoekt de rechtbank daarom dat de vrouw alle vlogs waarin de kinderen deels te zien en/of te horen zijn op YouTube en/of Instagram, worden verwijderd en ook verwijderd blijven. De man acht de uitingen op social media in strijd met het recht op de privacy en de belangen van de minderjarige kinderen (respectievelijk 4 en 2 jaar oud). De man geeft aan dat hij zijn kinderen wil beschermen, onder andere tegen pestgedrag of pedofilie.
De vrouw denkt hier anders over en geeft aan dat zij van haar hobby haar werk heeft kunnen maken. Zij is haar kanaal destijds begonnen met volledige toestemming, medeweten en medewerking van de man en de kinderen zijn vanaf hun geboorte opgegroeid met een camera om zich heen. De vrouw is van mening dat het plaatsen van video’s en foto’s geen nadelige gevolgen heeft voor de kinderen.
De rechtbank geeft de man gelijk en overweegt dat de privacy van de minderjarige kinderen in het geding is, omdat het dagelijks leven van de kinderen zowel via foto’s als via video’s in beeld wordt gebracht. De rechtbank gaat er daarnaast vanuit dat het begripsvermogen en de leefomgeving – gelet op de jonge leeftijd van de kinderen – nog niet zodanig is dat de kinderen al bewust blootgesteld kunnen worden aan de tot de vlogs te herleiden pestgedrag, of ridiculisering door derden. Mogelijk kan dit in de toekomst wel het geval zijn, aldus de rechtbank. Aan de financiële belangen van de vrouw kent de rechtbank geen gewicht toe.
Dit betekent dat de vrouw geen foto’s en of video’s meer mag plaatsen op social media waarin de kinderen zijn te zien en/of zijn te horen. De reeds geplaatste content moet zij verwijderen. Ook de dwangsom wordt opgelegd. Het is de vrouw overigens wel toegestaan om foto’s en/of video’s te plaatsen op haar persoonlijke internetpagina’s (zoals Facebook), zolang dit een maximum bereik heeft van 250 vrienden.
Ontwikkeling
Naast de uitspraak van de rechtbank Den Haag zijn er tot op heden geen andere uitspraken te vinden over het onderwerp mom-influencers (of dad-influencers).
Mijn verwachting is dat de komende tijd meer soortgelijke kwesties worden voorgelegd aan de rechtbank. Het landelijke meldpunt zou daar een trigger voor kunnen zijn, omdat de discussie rondom social media en de inzet van minderjarige kinderen wordt aangewakkerd.
Jonge influencers
Tot slot: hoe zit het nu met jonge influencers en ruziënde ouders? Er zijn geen uitspraken te vinden over de situatie dat de ouders verschillende opvattingen hebben over de keuze van hun minderjarige kind om actief te zijn op social media als jonge influencer, al dan niet met commerciële doeleinden.
Ik vermoed dat ook dit onderwerp de aankomende jaren wel leidt tot meer onenigheid tussen ouders met procedures tot gevolg. Het landelijk meldpunt speelt daarbij denk ik een belangrijke rol. Daarnaast is de verwachting reëel dat er wetgeving komt met betrekking tot minderjarige influencers.
Mocht dit onderwerp in een procedure aan bod komen, dan denk ik dat de rechtbank in de gevallen over de jonge influencers rekening gaat houden met de leeftijd van het kind, de belangen die meespelen, de frequentie en het bereik van de berichten. Ook de invloed van de ouder(s) op het kind - al dan niet in samenhang met de commerciële doeleinden- lijkt mij onderdeel te gaan uitmaken van de belangenafweging.
Vragen?
Heeft u naar aanleiding van dit bericht vragen, neem dan gerust contact op.
Auteur: mr. Tine Liefke Wiersma
