In een recent arrest heeft de Hoge Raad geoordeeld dat wanneer partijen in een contract de verrekeningsbevoegdheid uitbreiden, dit ook stand houdt als een van de partijen failliet wordt verklaard. In het onderstaande licht ik dit arrest verder toe.
Feiten
De Hoge Raad heeft op 15 november 2019 een arrest gewezen over de uitbreiding van de contractuele bevoegdheid in het geval van faillissement. Kort samengevat was de situatie als volgt.
De moedermaatschappij heeft twee dochters (A en B) die beiden failliet zijn verklaard. A heeft producten geleverd aan D, en daar ook facturen voor verzonden. C heeft producten aan B geleverd. Oftewel, de failliete A heeft daardoor een vordering op D, en C heeft een vordering op failliete B.
Daar komt bij dat de vordering van A op de eisende partij was verpand aan de moedermaatschappij. D heeft een deel van de vordering aan de moedermaatschappij betaald, maar niet het geheel. Want, zo stelde zij, het andere deel van de vordering had zij verrekend met een factuur van failliete B aan C. In deze procedure vorderde de moeder van D de betaling van het restantbedrag, waarvan D stelde dit verrekend te hebben.
Het oordeel van de Hoge Raad
De Hoge Raad overweegt onder meer als volgt. Artikel 53 van de Faillissementswet (Fw) bepaalt dat hij die zowel schuldenaar als schuldeiser van de gefailleerde is, zijn schuld met zijn vordering op de gefailleerde kan verrekenen, indien beide zijn ontstaan vóór de faillietverklaring of voortvloeien uit handelingen, vóór de faillietverklaring met de gefailleerde verricht. Buiten faillissement kunnen partijen de in artikel 6:127 BW geregelde verrekeningsbevoegdheid rechtsgeldig uitbreiden door overeen te komen dat verrekening kan plaatsvinden ook indien zij niet over en weer elkaars schuldeiser en schuldenaar zijn.
De Hoge Raad overweegt dat er geen grond bestaat om aan een dergelijke overeenkomst haar werking te ontnemen indien een van hen later failliet wordt verklaard. Daarbij overweegt de Hoge Raad dat artikel 53 Fw tot doel heeft dat een schuldeiser van gefailleerde die tevens schuldenaar is van de gefailleerde, zeker kan zijn van voldoening van zijn vordering door zijn schuld in verrekening te brengen. Als bij overeenkomst de verrekeningsbevoegdheid is uitgebreid, past dit bij de zekerheidsfunctie van verrekening, en strookt daarmee ook met het doel van artikel 53 Fw. De Hoge Raad komt daarmee tot de conclusie dat het vereiste in artikel 53 Fw dat degene die verrekent zowel schuldenaar als schuldeiser van de gefailleerde moet zijn geen dwingend recht is. Dit artikel staat er daarom niet aan in de weg dat de wederpartij van de gefailleerde een beroep doet op een voor faillissement tussen hen schriftelijk overeengekomen beding waarbij de bevoegdheid tot verrekening van vorderingen en schulden die voor faillissement zijn ontstaan contractueel is uitgebreid.
Daarbij wordt door de Hoge Raad nog wel opgemerkt dat niet kan worden afgeweken van de regel dat alleen verrekening mogelijk is indien de schuld en de vordering vóóor de faillietverklaring zijn ontstaan of voorvloeien uit handelingen die voor de failietverklaring met de gefailleerde zijn verricht.
Conclusie
In de praktijk komt de zogeheten “groepsverrekening” regelmatig voor. Als je als onderneming vaak zaken doet met verschillende ondernemingen uit dezelfde groep, kun je in een contract de verrekeningsbevoegdheid op die wijze uitbreiden dat je ook met facturen van de andere ondernemingen mag verrekenen. Anderzijds, wees er op bedacht dat een wederpartij dit ook in haar contract kan zetten. Ga daarom bij het sluiten van een overeenkomst na of er een bepaling in staat die de verrekeningsbevoegdheid uitbreidt, en wat dit in uw geval voor gevolgen kan hebben. Voor advies hierover kunt u altijd contact opnemen met mijn kantoor.
Auteur: mr. José Kemper
