Tijdens de verkiezingen op 15 maart 2017 was de opkomst onverwacht hoog. Dit leverde berichtgeving op over stembureaus die tot 23.00 uur open zouden blijven, te weinig stembiljetten en stampers voor stemformulieren. Kan dat juridisch gezien allemaal wel? Wij zochten het uit.
Openingstijden stembureaus
Vanuit Nijmegen kwam het bericht dat het stembureau in het gemeentehuis tot 23.00 uur open zou blijven vanwege een tekort aan stembiljetten. De burgemeester van Nijmegen gaf later aan dat er sprake was van een misverstand en dat het stembureau zou sluiten als de rij kiezers was weggewerkt. In de Kieswet staat dat stembureaus geopend zijn van ’s ochtends 7.30 uur tot ’s avonds 21.00 uur. Bijzondere stembureaus kunnen eerder of later opengaan en eerder (maar niet later) sluiten. Zodra de eindtijd voor de stemming is bereikt, kondigt de voorzitter dit aan. Alleen aanwezige kiezers in het stemlokaal of bij de ingang worden nog tot de stemming toegelaten. Kiezers die vóór 21.00 uur in de rij zijn gaan staan mogen hun stem dus nog uitbrengen. Het verruimen van de openingstijden van een stembureau voor kiezers die na 21.00 uur in de rij aansluiten mag niet. Stemmen van kiezers die na 21.00 uur in de rij zijn aangesloten moeten ongeldig worden verklaard.
Te weinig stembiljetten
Verschillende stembureaus kwamen door de hoge opkomst zonder stembiljetten te zitten. Deze tekorten werden opgevangen door stembiljetten van andere stembureaus te laten komen, of door kiezers naar andere kieslokalen door te sturen. Het moet dan wel gaan om stembiljetten en stembureaus uit dezelfde kieskring. Gemeenten zijn zelf verantwoordelijk voor het bestellen van voldoende stembiljetten. Vaak hebben de gemeenten nog wel een voorraad achter de hand. Verschillende gemeenten, waaronder Amsterdam hebben in allerijl extra stembiljetten laten bijdrukken. Dat is gewoon toegestaan. Maar uiteindelijk geldt: op is op.
Volle stembussen
De hoge opkomst leidde behalve tot wachtrijen en een tekort aan stembiljetten, tot overvolle stembussen. Dit werd creatief opgelost met zelf gefabriceerde ‘stembusstampers’ of extra stembussen. Het aanstampen van stembussen gebeurt op advies van de Kiesraad en is dus toegestaan. In de loop van de dag voldeed dit echter niet meer. De Kiesraad heeft daarom aangegeven dat de zegels van de stembussen onder toeziend oog van het hoofd van het stembureau mogen worden verbroken en vervolgens geopend. De stembiljetten gaan vervolgens in dozen die worden verzegeld.
Stemfie en kind mee in het stemhokje
En hoe zat het nog maar weer met de stemfie, een selfie in het stemhokje? De Kiesraad was bij de verkiezingen in 2014 bang dat het kiesgeheim hierdoor in gevaar zou komen. Bovendien zou een foto als bewijs kunnen gelden als iemand gedwongen wordt ergens op te stemmen. Een advies om de stemfie te verbieden is echter niet door de minister van binnenlandse zaken overgenomen. Ook de rechter heeft bepaald dat een stemfie niet verboden is. Stemmen met twee personen in een stemhokje mag niet. Een baby of kind onder de drie jaar mag wel mee in het stemhokje als het hoofd van het stembureau daarvoor toestemming geeft omdat deze geen invloed heeft op het stemgedrag.
Thema's:
Overheid en onderwijs en Bestuursrecht
