Rotshuizen Geense Advocaten bestaat 75 jaar. Een zaak uit het 75-jarig bestaan van Rotshuizen Geense ziet op de strafrechtelijke vervolging van een overheidsinstantie, die (mede) verantwoordelijk is voor een drama. Herhaaldelijk is in het nieuws de roep van slachtoffers en nabestaanden om die vervolging. Zoals dat van het ongeluk in Haaksbergen met een monstertruck. Aan de hand van deze actuele zaak kijkt Rotshuizen Geense terug op een door haar behandelde zaak, die heeft geleid tot het zogenaamde “Pikmeerarrest”
Rotshuizen Geense Advocaten werkte in 1993 en daarna aan een gecompliceerde strafzaak over het brengen van verontreinigde baggerspecie in het Friese Pikmeer, zonder dat daarvoor een vergunning was verstrekt. De ambtenaar, die vanuit de gemeente de externe contacten onderhield met technisch adviseurs en aannemer, werd verdacht van een strafbaar feit en werd cliënt van advocaat Gina Kamsma. Zij blikt terug en kijkt vooruit.
De kwestie begon met een artikel in de Leeuwarder Courant in 1993. Vanuit het vaartje de Groun Daem werd baggerspecie gestort in het Pikmeer, terwijl de omwonenden van de Groun Daem toch hadden begrepen, dat de lokale politici niet voor deze actie hadden gekozen, omdat die zo kostbaar was.
Het Openbaar Ministerie koos ervoor om twee ambtenaren, waaronder onze cliënt te vervolgen, maar niet de gemeente, die opdrachtgever was van een groot baggerproject. “Dat leek bijzonder”, zegt Kamsma. “Maar, dat was het niet, want de hoogste strafrechter in Nederland, de Hoge Raad, had al lang daarvoor geoordeeld, dat een overheid niet strafrechtelijk kan worden vervolgd. Daarom merkten officieren van justitie ambtenaren aan als verdachten, wanneer er een strafbaar feit door een overheid leek te zijn gepleegd.”
Pas drie jaar later, op 23 april 1996, oordeelde de Hoge Raad in de Pikmeer-zaak, dat de consequentie van het niet kunnen vervolgen van een overheid, is, dat ook de ambtenaar niet kan worden vervolgd. “Maanden later, tijdens mijn vakantie, was deze uitspraak opeens in het nieuws”, vertelt Kamsma. Het Openbaar Ministerie had aan de bel getrokken: “Er was een praktijk ontstaan, waarbij de overheid voor de eigen ambtenaar de boete betaalde, wanneer de overheid een strafbaar feit had begaan. De strafzaak werd vervolgens niet voortgezet tegen de ambtenaar, terwijl zijn werkgever, de overheid, toch financiële compensatie had geboden voor het strafbare feit”.
Kamsma stelt, dat het tweede Pikmeer-arrest van 6 januari 1998 interessanter is. De Hoge Raad kwam namelijk terug op eerdere uitspraken. Een overheid kan toch strafrechtelijk worden vervolgd, tenzij de taak, waarmee de overheid zich bezighoudt, exclusief is. Met andere woorden: wanneer die taak alleen door de overheid kan worden uitgevoerd.
Dat laatste blijkt in de praktijk vaak aan de orde. Bij de vuurwerkramp te Enschede in 2000 speelde, dat de gemeente Enschede onvoldoende toezicht had gehouden op de milieuvoorschriften van de vuurwerkopslag. Ook bij de cafébrand te Volendam in de nieuwjaarsnacht 2001 ontbrak het aan controle door de gemeente. Daarnaast rammelde de vergunning voor het café, wat betreft de brandweervoorschriften. Het afgeven van vergunningen en de handhaving van de voorschriften daarvan is een exclusieve overheidstaak.
“Hetzelfde speelt”, zo stelt Kamsma “bij het ongeval met de monstertruck te Haaksbergen in september 2014. Nu is in het nieuws, dat de bestuursrechter de vergunning van de burgemeester voor het evenement, waarbij de monstertruck een rol speelde, zal beoordelen. Is die vergunning met de bijbehorende voorschriften terecht afgegeven door de burgemeester? Het lijkt erop dat ook in dit geval sprake is van een exclusieve overheidstaak, waarbij voor het strafrecht geen rol is weggelegd.”
Kamsma begrijpt, dat deze juridische regels voor slachtoffers en nabestaanden onverteerbaar kunnen zijn. Kamsma maakt melding van een wetsvoorstel, dat al enige tijd bij de Eerste Kamer ligt. De wetgever is in beweging om een einde te maken aan de bijzondere positie van de overheid in het strafrecht.
Thema:
Bestuursrecht
