De Wet openbaarheid van bestuur ('Wob') regelt het recht van burgers op toegang tot een veelheid aan overheidsinformatie en beoogt bij te dragen aan een democratische samenleving. De Wob levert voor bestuursorganen in sommige gevallen echter een enorme werklast op. Inmiddels is een praktijk ontstaan waarbij zij die niet belanghebbenden zijn bij die overheidsinformatie een Wob-verzoek indienen, met de hoop uiteindelijk aanspraak te kunnen maken op dwangsommen, te betalen door de overheid.
Beslistermijn
Op grond van artikel 3 van de Wob kan een ieder een verzoek om informatie over een bestuurlijke aangelegenheid, neergelegd in documenten, richten tot een bestuursorgaan of een onder diens verantwoordelijkheid werkzame instelling, dienst of bedrijf. Hierbij hoeft de verzoeker geen belang te stellen. Dit betekent in de praktijk dat een ontvankelijkheidstoets niet aan de orde is: vrijwel elk verzoek dient in behandeling te worden genomen. Het verzoek kan slechts niet-ontvankelijk worden verklaard, wanneer het geen betrekking heeft op een document over een bestuursrechtelijke aangelegenheid. Ook het afwijzen van een verzoek is maar beperkt mogelijk. De Wob heeft in de artikelen 10 en 11 een aantal uitzonderingsgronden (limitatief) opgenomen.
Besluiten op grond van een verzoek dienen snel te worden genomen. Artikel 6 van de Wob bepaalt dat dit moet binnen vier weken na ontvangst van het verzoek. Uitstel van deze termijn voor de duur van nog eens vier weken is mogelijk. Wordt deze termijn niet gehaald en stelt de verzoeker het bestuursorgaan schriftelijk in gebreke, dan verbeurt het bestuursorgaan na nog eens twee weken in beginsel een dwangsom. In totaal is de beslistermijn dus maximaal tien weken. Dit klinkt lang, maar in geval van omvangrijke stukken, vele aanvragen tegelijkertijd of vakantieperioden blijkt deze termijn soms moeilijk te halen.
Belanghebbend?
Er zijn partijen die erop speculeren, dat de beslistermijn niet wordt gehaald. Ook niet-belanghebbenden bij de opgevraagde informatie dienen Wob-verzoeken in, enkel in de hoop dat zij uiteindelijk een dwangsom ontvangen van het bestuursorgaan. Dit wordt geregeld in artikel 4:17 van de Algemene wet bestuursrecht ('Awb').
Artikel 4:17 lid 6 sub b bepaalt dat een overheid geen dwangsom verschuldigd is, wanneer de aanvrager geen belanghebbende is. De Memorie van Toelichting op dit wetsartikel vermeldt, dat aldus misbruik wordt voorkomen. Het is namelijk niet de bedoeling dat de dwangsomregeling tot gevolg heeft dat het voor een willekeurig niet-belanghebbende winstgevend wordt om maar zoveel mogelijk bijvoorbeeld Wob-besluiten aan te vragen, in de hoop dat een overheid niet tijdig een besluit op die Wob-verzoeken neemt.
Conclusie
Een ieder heeft het recht om informatie bij de overheid op te vragen op grond van de Wob. Onze stelling is dat alleen degene die daadwerkelijk belang heeft bij de opgevraagde informatie een beroep kan doen op de dwangsomregeling. Rechtspraak over deze stelling is ons niet bekend. Wij nodigen overheden, al dan niet gesteund door een koepelorganisatie, uit om dit standpunt in te nemen ten opzichte van een Wob-verzoek van een niet-belanghebbende.
Voor nadere informatie kunt u contact opnemen met mr. Gina Kamsma en/of mr. Eric van der Goot.
Thema's:
Bestuursrecht en Overheid en onderwijs
Auteur:
mr. Eric van der Goot
