Dit kabinet heeft een wetsvoorstel tot verhoging van de griffierechten gepubliceerd De visie daarin is dat de kosten van de rechtspraak moeten worden gedragen door degenen die van de rechtspraak gebruik maken. Het doorgaan hiervan betekent feitelijk dat de toegang tot de rechter in erg veel gevallen wordt beperkt tot degenen die aardig in de slappe was zitten. De functie van de rechtspraak wordt daarmee uitgehold en het risico van eigenrichting vergroot.
1 Algemeen
In maart 2011 heeft de regering een wetsvoorstel tot verhoging van de griffierechten gepubliceerd (wetsvoorstel kostendekkende griffierechten). De visie daarin is dat de kosten van de rechtspraak moeten worden gedragen door degenen die van de rechtspraak gebruik maken en verder zouden hogere griffierechten leiden tot een meer direct contact tussen rechter en partijen en tot een betere, finale geschilbeslechting. Het voorstel is intussen van verschillende kanten ernstig bekritiseerd. Ik noem enkele reacties.
1. De voorzitter van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State heeft op 30 mei 2011 de verantwoordelijke minister Opstelten een zeer afwijzende reactie gestuurd.
2. De Orde van Advocaten heeft op 14 september 2011 actie gevoerd in Den Haag en onderzoeksbureau Synovate gevraagd onderzoek te doen naar de gevolgen van het wetsvoorstel.
3. De Orde houdt voorafgaand aan de behandeling van de begroting van Justitie het zogenaamde Gerbrandydebat over dit onderwerp
4. De Raad voor de Rechtspraak heeft op 21 juni 2011 een zeer gedegen advies over het voorstel uitgebracht met inzicht in de concrete – desastreuze – gevolgen van dit wetsvoorstel.
5. In de wetenschappelijke literatuur en in de kranten (zie bijvoorbeeld de LC van 31 mei 2011) is aandacht besteed aan het voorstel : ‘het hele rechtsbestel wordt platgeslagen’.
6. Ook de nationale ombudsman heeft zich zeer kritisch uitgelaten over het wetsvoorstel.
2 Griffierechten in het bestuursrecht
De bovengenoemde reacties gaan in de breedte diepgaand in op de consequenties van de verhoging van griffierechten voor met name de niet vermogende burger en kleinere bedrijven. De toegang tot de rechter is een fundamenteel recht voor een ieder (artikel 6 EVRM) en die mag niet worden belemmerd door een juist voor deze categorieën wel erg hoge drempel.
Ik concentreer me hier op het bestuursrecht (deels ontleend aan hoofdstuk 4 van de reactie van de Raad voor de Rechtspraak). Enkele effecten van de verhoging noem ik hierna.
- Het karakter van het bestuursrecht is bewust gekozen: laagdrempelig en dat mot zo blijven.
- Hoog griffierecht is een onacceptabel selectiecriterium voor toegang tot de rechter: wie geld heeft krijgt in de praktijk gelijk. Bij het bestuursrecht speelt ook nog de scheve/verticale verhouding tussen partijen: de overheid legt als grote organisatie eenzijdig besluiten op en in die relatie moet correctie door de rechter redelijkerwijs mogelijk blijven.
- Hoog griffierecht betekent minder schaduwwerking: overheden kunnen gemakkelijker standaardwerk leveren omdat dat toch minder wordt getoetst; vooral bij grotere overheidsorganisaties komen tot dusverre vaak pas in bezwaar of beroep de specifieke omstandigheden van een geval echt naar voren. De kans is groot dat die omstandigheden niet onafhankelijk worden beoordeeld.
- Hoog griffierecht heeft minder jurisprudentie (rechtsvorming) tot gevolg waarin de rechtspraak aangeeft hoe het recht moet worden uitgelegd; minder finetuning en rechtsvorming dus.
- Hoog griffierecht heeft afbraak van de legitimiteit van overheidsbesluiten tot gevolg omdat men het idee heeft dat de overheid toch niet meer wordt gecorrigeerd in haar besluiten.
- Formele en materiële gebreken in besluiten zullen vaak niet worden gesignaleerd.
- De bereidheid bij overheden tot een minnelijke oplossing van een geschil ter voorkoming van procedures vermindert.
- De verplichting om ook als verwerende partij (in hoger beroep) griffierecht te moeten betalen zal burgers er van weerhouden om verweer te voeren als een overheidsinstantie in hoger beroep gaat na door de rechter in het ongelijk te zijn gesteld.
- Wel is griffierecht verschuldigd bij actie tegen een bestuursrechtelijke boete en niet bij actie tegen een strafrechtelijke boete.
- Hoog griffierecht brengt het risico van (meer) eigenrichting met zich mee.
- Er is een regeling voor verminderd tarief in een aantal gevallen, maar die is niet goed uitgewerkt.
- De hoogte van het griffierecht in veel gevallen niet in verhouding tot de financiële belangen.
Thema's:
Bestuursrecht en Overheid en onderwijs
