In het (vroege) verleden heb ik mij vol overtuiging ingespannen voor cliënten die, als het aan de officier van justitie lag, wegens onbetaald gebleven verkeersboetes achter de tralies zouden verdwijnen. Gijzelingszaken deed ons kantoor vanuit de principiële opvatting dat het systeem zoals dat is ontstaan niet deugt. Mensen worden gegijzeld als prikkel om de verkeersboetes te betalen, maar wat als men financieel niet bij machte is om de boetes te betalen? Het hele land ben ik afgereisd, naar tal van plaatsen waar de menselijke maat steeds ver te zoeken leek.
De cliënten in gijzelingszaken hebben wij steeds bijgestaan op pro-deobasis, waarbij een beroep werd gedaan op een vergoeding van de Raad voor Rechtsbijstand. Door de constructie van - door de overheid - gefinancierde rechtsbijstand konden wij tot 1 februari 2014 (enigszins) kostendekkend optreden. De Raad voor Rechtsbijstand heeft sinds de genoemde datum echter besloten voor gijzelingszaken geen vergoedingen meer te zullen betalen. Waar allereerst het systeem al niet deugde, wordt nu dus ook de advocaat aan de ‘wanbetaler’ ontnomen. Een zorgelijke situatie, maar in het licht van de bezuinigingen op de rechtsbijstand heeft men nu eenmaal keuzes moeten maken. Ik zal mij maar afzijdig houden van een waardeoordeel.
Het voorgaande betekent dat wij u niet meer kunnen bijstaan in gijzelingszaken. Niettemin zien wij graag dat u goed beslagen ten ijs komt. U kunt dit artikel beschouwen als een handleiding voor gijzelingszaken, in uw voorbereiding op de mondelinge behandeling. “Hoe uzelf te verdedigen in gijzelingszaken wegens verkeersboetes?!”
Oproeping
Allereerst is er de oproeping van de rechtbank; u wordt dan opgeroepen om in rechte te verschijnen. Belangrijk is dat u ook daadwerkelijk verschijnt. Indien u niet verschijnt, dan hoort de rechter niet uw kant van het verhaal, en zal - hoezeer u wellicht ook goede argumenten hebt - de vordering van de officier van justitie om u te mogen gijzeling ‘bij verstek’ worden toegewezen. Veelal verschijnt men niet omdat er de angst is om naar de rechter te gaan. U zult echter al bij het binnenkomen van de rechtbank zien dat u met vele lotgenoten bijeen bent.
Mondelinge behandeling
Bij de gijzelingszitting zelf gaat het er informeel aan toe. Het college bestaat uit één rechter, en aan zijn rechterhand treft u de griffier. Het ligt voor de hand dat de rechter de leiding neemt, en vragen stelt. Veelal is de vraag “vertelt u eens hoe het zover heeft kunnen komen” of “waarom heeft u niet gewoon betaald”. Wanneer u antwoord geeft, doet u er verstandig aan om kort te antwoorden en bovendien feitelijk. Indien u de rechter aanspreekt, dan is de juiste benaming “meneer” of “mevrouw de kantonrechter”. Doorgaans doet de rechter direct aan het einde van de mondelinge behandeling uitspraak. Aan u de taak om tijdens de mondelinge behandeling de juiste argumenten aan de voeren om ervoor te zorgen dat de vordering van de officier van justitie wordt afgewezen.
Argumenten
De rechter is voor bepaalde argumenten in het bijzonder gevoelig, omdat daarmee een beroep wordt gedaan op wettelijke gronden of omdat in de jurisprudentie is uitgemaakt dat de rechter het argument heeft te betrekken. Behalve dat er argumenten zijn die ‘werken’, zijn er ook argumenten waarvan gezegd kan worden dat die u niet zullen helpen. In ieder geval niet direct. Onder argumenten van de laatste categorie, valt een pleidooi waarin u stelt dat de boetes ten onrechte zijn opgelegd. “Ik was niet de bestuurder.” “Ik heb mijn uiterste best gedaan om een vrijwaringsbewijs te verkrijgen.”. De rechter zal vinden dat u, wanneer u het niet eens was met de boetes, bezwaar had moeten instellen en later beroep. De boetes staan in de fase van de gijzelingsvorderingen vast. Het voorgaande neemt niet weg dat ik mijn pleidooi steevast begon met het uitleggen van de omstandigheden waaronder de boetes tot stand waren gekomen. Niet om de zaak daarop te winnen, maar wel om vast de sympathie van de rechter te verkrijgen.
Op het uitleggen van de omstandigheden volgt het aanvoeren van argumenten die wel direct werken. In de eerste plaats zult u kunnen bepleiten dat u de vordering wel wilt betalen, maar dat u dat simpelweg niet kunt; te meer omdat het CJIB niet aan een betalingsregeling heeft willen meewerken. Het middel van gijzeling zou u moeten prikkelen om, met gevangenneming in het verschiet, de verkeersboete alsnog te betalen. Er moet dan ook een reële verwachting zijn dat u in staat bent om de boetes te voldoen. Indien u de boete niet kúnt betalen, dan schiet het middel haar doel voorbij. Om deze reden wordt de gijzelingsvordering met regelmaat afgewezen. U doet er verstandig aan om, wanneer deze situatie op u van toepassing is, een overzicht te maken van uw inkomsten en uitgaven. Ik verzocht mijn cliënten altijd om de bankafschriften over de periode van een maand, aan de hand waarvan de rechter de conclusie kon trekken dat u financieel onmachtig bent om te betalen. Neemt u deze stukken vooral mee naar de rechtbank. Wanneer u de rechter ervan kunt overtuigen dat, in juridische termen, sprake is van betalingsonmacht in plaats van betalingsonwil, dan zal de vordering van de officier van justitie worden afgewezen.
In de tweede plaats zal u zich kunnen richten op een ondeugdelijke en onzorgvuldige handelswijze aan de zijde van de officier van justitie. U beroept zich dan op de zogenoemde algemene beginselen van behoorlijk bestuur. Mogelijk heeft de officier van justitie onzorgvuldig gehandeld door onvoldoende (aantoonbaar) te hebben geprobeerd om het boetebedrag met behulp van minder ingrijpende middelen geïnd te krijgen. U doet dan een beroep op de eis van subsidiariteit, welke eis meebrengt dat de officier van justitie eerst moet proberen om de vordering door een gerechtsdeurwaarder geïnd te krijgen, om uw voertuig buiten gebruik te stellen en om uw rijbewijs in te vorderen. Uitsluitend wanneer de officier van justitie op al deze manieren tevergeefs heeft geprobeerd om u tot betaling te bewegen kan de gijzelingsvordering worden toegewezen.
En dan?
De rechter doet, zoals reeds aan de orde kwam, in beginsel direct uitspraak. Mocht de rechter, ondanks uw betogen, de vordering toewijzen dan mag u worden gegijzeld. Maximaal voor zeven dagen per vordering. Een onprettig vooruitzicht. U zult niet direct gevangen worden gezet - u hoeft geen koffertje mee te nemen naar de zitting voor wanneer de vordering zou worden toegewezen - al bestaat die mogelijkheid in theorie wel. In het gunstiger geval wordt de vordering afgewezen. Belangrijk is wel, zoals dat ook geldt voor wanneer u hebt moeten ‘zitten’, dat de boetes open blijven staan. Met andere woorden, de officier van justitie zal op een later moment een nieuwe poging kunnen ondernemen om u te mogen gijzelen. Dan volgt u deze handleiding weer van begin af aan.
Mits u de juiste argumenten aanvoert, maakt u een goede kans om aan gijzeling te ontkomen. Zoals reeds aan de orde kwam, zullen wij u in rechte niet meer kosteloos kunnen bijstaan. Met de handleiding als hierboven geschetst is dat, hopelijk, ook niet meer nodig.
